ژنوواروم يا پاي پرانتزي چيست؟
ژنوواروم يا پاي پرانتزي به عنوان يك دفرميته پيش‌رونده در زانوها مي‌باشد و به حالتي گفته ميشود كه بدن در حالت ايستاده وقتي كه قوزك‌ها با هم در تماس باشند فاصله بين كنگر‌ه‌هاي داخلي فمور بيشتر از ده سانتيمتر باشد.
عوامل زيادي ميتواند باعث ايجاد ژنوواروم يا پاي پرانتزي شود از جمله:
عوامل ژنتيكي
تروما
ضعف عضلات
بدشكلي‌هاي استخواني
اهميت ژنوواروم يا پاي پرانتزي از اين نظر مي‌باشد كه بدليل اينكه زانو ها از مفاصل اصلي تحمّل‌كننده وزن بدن هستند،بنابراين اگر دچار بدشكلي بشوند، اين بدشكلي ميتواند پيش‌رونده باشد و به مرور بيشتر شود و روي بقيه مفاصل نيز تأثير بگذارد. اين بدشكلي، علاوه بر ظاهر نازيبا ميتواند باعث ايجاد تخريب در مفصل گردد.
به طور كلي قسمت داخلي زانوها از توانايي تحمل وزن بيشتري نسبت به قسمت خارجي زانو برخوردار مي‌باشد.
بنابراين زماني كه فردي مبتلا به ژنوواروم يا پاي پرانتزي مي‌باشد، فشار وزن بر قسمت داخلي زانو بيشتر شده كه اين باعث ايجاد گشتاور حداكثري ميشود؛ نتيجتا اين عارضه پيش‌رونده ميشود و اين فرايند باعث افزايش تخريب در قسمت داخلي زانو ميشود.
زماني كه فرد به ژنوواروم يا پاي پرانتزي دچار مي‌باشد، نيروي عكس‌العمل زمين از قسمت داخلي زانو عبور ميكند و باعث ايجاد گشتاور حداكثري ميشود. گشتاور حداكثري مثل يك نيروي خارجي مي‌باشد كه دائما باعث تشديد دفرميتي ميشود.يعني فردي كه به پاي پرانتزي مبتلا مي‌باشد، وزن بدن وي به طور دائم باعث تشديد اين حالت ميشود و اين تشديد، زمينه تخريب زانو را فراهم ميكند و زماني كه مفصل دچار تخريب ميشود ديگر قابليت تحمل وزن را نخواهد داشت.
ژنوواروم به طور كلي به دو نوع تقسيم ميشود؛ معمولا كودكان تا سن يك و نيم سالگي داراي پاي پرانتزي فيزيولوژيك مي باشند. كه اكثرا به مرور زمان و با رشد كودك، خود به خود برطرف ميشود. اما نوع ديگري از پاي پرانتزي يا ژنوواروم وجود دارد كه همراه با انحرافات ساق مي‌باشد كه اين نوع پاي پرانتزي از نوع فيزيولوژيك نمي‌باشد و حتما نياز به درمان دارد.
به طور كلي براي درمان پاي پرانتزي دو راه وجود دارد؛ همراه با جراحي يا بدون جراحي.
اين كه براي درمان كدام راه را بايد انتخاب كرد، بستگي به شدت دفرميتي دارد.
براي بررسي شدت دفرميتي معمولا ارزيابي باليني و عكس‌برداري راديولوژي صورت مي‌گيرد.اما در درمان، درمان بدون جراحي شامل بريسينگ مي‌باشد. كه بريسينگ يك نوع درمان اورتوزي مي‌باشد و درمان هاي فيزيوتراپي كه معمولا اين نوع درمان براي گريدهاي بسيار پايين مي‌باشد. (زماني كه ميزان پاي پرانتزي خيلي كم مي‌باشد.) كه در اين موارد تقويت عضلات ساق و ران صورت مي‌گيرد كه باعث ميشود فشار بر روي زانوها كاسته شود و سرعت پيش‌روي دفرميتي گرفته ميشود و به حداقل مي‌رسد.
روش درمان بدون جراحي ديگري كه مرسوم مي‌باشد، درمان‌هاي اورتوزي‌ست.يعني درمان‌هايي كه از طريق بريسينگ و مداخلات كفش و كفي‌ست.
زماني كه شدت پاي پرانتزي در فرد مقداري از حالت قبلي كه در درمان با فيزيوتراپي گفته شد، بيشتر باشد با استفاده از بريس زانو را در راستاي درست قرار مي‌دهند.اما در صورتي كه شدت دفرميتي زياد باشد و با فرسايش، التهاب و تخريب همراه باشد؛ بهترين روش براي درمان، جراحي مي‌باشد.
كه جراحي شامل دو بخش مي‌باشد يا استخوان را مي‌تراشند كه به آن استئوتومي گفته ميشود يا در صورتي كه مفصل كاملا از بين رفته باشد، آرتروپلاستي انجام ميشود يعني مفصل زانو را عوض ميكنند.
درمان پاي پرانتزي از راه‌هاي غير جراحي(بريسينگ)
شدت دفرميتي حتي در موارد شديد و نسبتا شديد و متوسط در حيطه درمان در حوزه بريسينگ قرار مي‌گيرد. معمولا در درمان پاي پرانتزي دو ايده وجود دارد: يا از زانوبندهاي سه نقطه فشار استفاده ميشود كه روش بسيار مؤثري‌ست كه ميتواند زانو را كاملا در راستاي صحيح و مناسب قرار داده و نگاه دارد.
راه ديگر زماني‌ست كه مي‌خواهيم از راه‌هاي غيرمستقيم براي درمان استفاده كنيم كه در اين صورت از ساپورتيوهاي كف پايي استفاده مي‌كنيم. يعني كفش، كفي و صندل كه درون آنها مداخلاتي صورت مي‌گيرد كه باعث ميشود زانو در راستاي صحيح قرار بگيرد.
در درمان پاي پرانتزي به وسيله كفش و كفي يا ساپورتيوهاي كف پايي از لترال وج استفاده ميشود؟
اما لترال وج چيست؟ و چطور كار ميكند؟
زماني كه فردي دچار پاي پرانتزي مي‌باشد اين بيماري به مرور روي راه رفتن وي تأثير مي‌گذارد، اين اثر بدين‌گونه مي‌باشد كه وزن به مرور روي لبه خارجي پا قرار مي‌گيرد؛ يعني زماني كه فرد راه مي‌رود، اگر كف پا را به دو قسمت تقسيم كنيم، قسمت خارجي پا متحمّل وزن بيشتري خواهد بود و اين رويه به مرور خود باعث تشديد پاي پرانتزي ميشود.
در لترال وج، قسمت لبه خارجي كف پا، با ميزان شيبي كه در معاينه مشخص شده پر ميشود و وج بر روي كفش، كفي يا صندل اعمال ميشود.
زماني كه فرد دائما، با استفاده از آنها راه مي‌رود وزن از قسمت داخلي پا برداشته ميشود و زماني كه اين اتفاق حاصل ميشود نتيجتا سرعت تخريب كاهش مي‌يابد و درد زانو از بين مي‌رود و حتي راستاي زانو نيز تا حدّي بهبود مي‌يابد.
اما روش ديگر درمان غير جراحيِ پاي پرانتزي؛ يعني استفاده از زانوبندهاي سه نقطه فشار(three point pressure ).
زانوبندهاي سه نقطه فشار ميتواند هم در حين راه رفتن مورد استفاده قرار گيرد كه در اين صورت فشار خوبي وارد ميكند و باعث ميشود تا زانو در راستاي درست خود قرار گرفته و روند درمان را به خوبي و با سرعت مناسبي پيش ببرد و هم ميتواند به صورت شبانه و به هنگام خواب مورد استفاده قرار گيرد.
استفاده شب هنگام زانوبندهاي سه نقظه فشار به اين صورت مي‌باشد كه فرد زماني كه براي خواب آماده ميشود اين زانوبند را بايد ببندد تا زانو در راستاي درست خود قرار گيرد. اين اتفاق به برور باعث ايجاد توازن در عضلات شده و باعث ميشود تا شكل و فرم زانو بهبود يابد.
زانوبندهايي كه براي استفاده روزانه و راه رفتن طراحي شده‌اند، ساختار راحت‌تري دارند و به اين دليل كه فرد با آنها راه مي‌رود تأثير بسيار بيشتري دارند و همچين سرعت تأثيرگذاري و بهبودي در اين مدل بسيار بيشتر است.
اما زانوبندهايي كه به صورت شبانه و به هنگام خوابيدن مورد استفاده قرار مي‌گيرند، ساختار سفت و سخت‌تري دارند و فشار بيشتري هم اعمال ميكنند اما معمولا تأثير كمتري دارند!
شدت پاي پرانتزي
روش تشخيص اين عارضه و همين‌طور شدّت آن، بسيار ساده مي‌باشد.
براي اين كار كافي‌ست فرد در حالت عادي و آناتوميك خود بايستد و دو قوزك پاي خود را كنار يكديگر و در تماس يكديگر قرار دهد. سپس فاصله بين دو زانو(فمور) اندازه‌گيري شده و مورد بررسي قرار مي‌گيرد.اگر اين فاصله بيش از 10 سانتيمتر باشد، گريد بيماري شديد تلقي ميشود.
اما چرا از فردي كه دچار پاي پرانتزي مي‌باشد اسكن كف پا گرفته ميشود؟
عارضه پاي پرانتزي اصولا بر روي راستا و جايگيري ديگر مفاصل نيز اثر مي‌گذارد، يعني معمولا مچ پاي فرد دچار ورم ميشود، روي كف پاي فرد تاثير گذاشته و باعث مي‌گردد وزن بر روي قسمت خارجي كف پا اعمال شود. زماني كه اسكن روي كف پا انجام مي‌گيرد در واقع ميزان فشار وارد بر لبه خارج پا اندازه‌گيري ميشود و بر اساس اين ميزان فشار، وج اعمال ميشود.
وج بر روي قسمتي كه نيروي عكس‌العمل زمين به آن وارد ميشود اثر مي‌گذارد و از فشار وارد بر زانو كاسته ميشود؛ كه اصطلاحا به آن آفلود كردن لبه داخل زانو گفته ميشود.به همين دليل است كه در درمان پاي پرانتزي از كفش و كفي و صندل استفاده ميشود.
زماني كه فرد پاي خود را بر زمين مي‌گذارد، فرم قرار گيري كف پا بر روي زمين، روي مفاصل فوقاني كف پا تاثير مي‌گذارد. به همين دليل فرد دچار پاي پرانتزي بعد از مدتي دچار درد و فرسايش ميشود.
تقويت عضلات ميتواند سرعت فرسايش بين مفاصل فوقاني را كاهش دهد و از تخريب مفصل جلوگيري كند. از اين نظر ورزش بسيار مؤثر خواهد بود. (ورزش‌هاي مناسب براي تقويت عضلات نگه‌دارنده اندام تحتاني)
در روند درمان هميشه با هر ميزان شدت مي‌توان مداخلات كفش و كفي را اعمال كرد؛ زيرا مداخلات كفش و كفي هم نسبت به روشهاي درماني ديگر، ارزان‌تر است و هم مريض خيلي راحت‌تر با آن كنار مي‌آيد و روزمره مي‌باشد. به همين دليل درمان پاي پرانتزي از طريق مداخلات كفش و كفي درمان جذاب‌تري‌ست كه در دنيا هم طرفدار بيشتري دارد و بسيار مورد استفاده قرار مي‌گيرد و معمولا بيماراني كه از آن استفاده ميكنند نيز رضايت بيشتري دارند.
اصلاح و درمان كامل پاي پرانتزي
معمولا پروسه اصلاحي در سن‌هاي پايين و زير 15 سال است كه به خوبي جواب مي‌دهد.
زماني كه كودكي دچار ژنوواروم يا پاي پرانتزي شديد مي‌باشد، براي درمان آن بريس تجويز ميشود.بريس‌هايي كه براي درمان كودكان ارائه ميشود و معمولا براي اصلاح، از بريس‌هاي بلند استفاده ميشود كه Long leg brace نام دارد.
معمولا زانوبندهاي سه نقطه فشار براي كودكان تجويز نمي‌شود و براي بزرگسالان مي‌باشد.
در درمان پاي پرانتزي شديد كودكان كه از لانگ لگ بريس (بريس‌هاي بلند) استفاده ميشود؛ سيستم سه نقطه فشار به كفش آنها متصل مي‌گردد و تمام پا را در بر مي‌گيرد و كجي را خيلي بيشتر و بهتر كنترل ميكند.
اين روش درمان كاملا اصلاحي‌ست و اين بدين معني‌ست كه اين روش بهترين راه براي درمان پاي پرانتزي در سنين پايين و كودكان مي‌باشد.اما در سنين بالاتر استفاده از بريس‌هاي بلند بسيار دشوار خواهد بود و توصيه نمي‌شود و روشهاي راحت‌تري براي درمان پيشنهاد ميشود.
علاوه بر آن در سنين بالاتر پروسه اصلاحي وجود دارد اما اصلاح كامل آن سخت خواهد بود و بيشتر هدف كنترلي خواهد بود يعني براي جلوگيري از افزايش تخريب و شدت بيماري.
بنابراين در كودكاني كه دچار پاي پرانتزي شديد مي‌باشند هدف اصلاح دفرميتي مي‌باشد اما در سنين بالاتر هدف بيشتر كنترل دفرميتي است.زيرا كه ژنوواروم يا پاي پرانتزي زمينه ساز تخريب‌هاي شديد در مفصل است.
به طور كلي در درمان كودكان، تجويز كفش ارتوپدي و كفي قطعي خواهد بود كه به صورت روزانه مورد استفاده قرار مي‌گيرد و براي شب و به هنگام خواب نيز بريس سه نقطه فشار به آنها داده خواهد شد.
درصورت رضايت خانواده و براي اصلاح قطعي پاي پرانتزي شديد در كودكان، از بريس‌هاي بلند هم استفاده ميشود. كه بريس‌هاي بلند براي كودك طراحي شده و به كفش وصل ميشود تا به صورت شبانه روز از آن استفاده كند. كه نتيجه نهايي در اين درمان بسيار ايده‌آل خواهد بود.
پاي پرانتزي يا زانوي پرانتزي از مشكلات بسيار رايج در بدن مي باشد كه ريشه شكل گرفتن آن در بسياري از مواقع شرايط رشد جنين در رحم مادر است. عدم توجه به درمان اين مشكل نه تنها مي تواند بر نحوه راه رفتن افراد اثرگذار باشد، بلكه شكل و ساختار كلي بدن را نيز تحت تاثير قرار خواهد داد، به طوريكه در بسياري از مواقع مي تواند منجر به معافيت از سربازي مي گردد. در ادامه به چند مورد از حركات اصلاحي زانو پرانتزي و همچنين شرايط معافيت با اين بيماري اشاره خواهيم داشت.
حركات اصلاحي پاي پرانتزي
به منظور درمان فاصله زياد بين پاها و مشكل پرانتزي بودن آنها روش هاي مختلفي وجود دارد كه با توجه به شرايط سني فرد و همچنين درجه بيماري انتخاب ميشود. يكي از اصلي ترين راهكارها براي بهبود اين مشكل از دوران كودكي، انجام حركات ورزشي و كششي مي باشد. از جمله حركات اصلاحي پاي پرانتزي مي توان به موارد زير اشاره نمود:
حركت اصلاحي زانو پرانتزي 1
يكي از بهترين و البته آسان ترين حركات كششي و اصلاحي براي بهبود زانو پرانتزي نشستن بر روي زمين و باز كردن پاها در دو طرف تا حد امكان مي باشد. پس از قرار گرفتن در اين حالت، لازم است انگشتان دست را به انگشتان پا برسانيد. پس از رساندن انگشتان دست به پا حدود 30 ثانيه در اين حالت قرار گيريد. اين فعاليت بهتر است 3 مرتبه در روز انجام شود. انجام اين تمرين در روزهاي ابتدايي كمي سخت بوده و به مرور اسان تر خواهد شد.
حركت اصلاحي زانوپرانتزي 2
در اين تمرين نياز به يك ميز با ارتفاع متوسط داريد كه بتوانيد ساق پا را روي آن قرار دهيد و كف پاي ديگر را به صورت كاملا صاف روي زمين قرار داده و زانوي آن نيز بدون خميدگي باشد. ارتفاع اين ميز بايد به اندازه اي باشد كه در ناحيه داخل ران كشش را احساس كنيد. حدود 30 ثانيه در اين حالت قرار گيريد و سه مرتبه در روز آن را تكرار كنيد تا به مرور روند درمان و اصلاح مشكل پاها بهبود پيدا كند.
حركت اصلاحي 3
براي انجام اين تمرين لازم است فوم استوانه اي يا بالشت را بين پاها در ناحيه زانو قرار دهيد و ابتدا به صورت كاملا صاف ايستاده و به مرور به طرف زمين خم شويد. تلاش كنيد تا نوك انگشتان دست را به پاها برسانيد. اين تمرين حدود 10 مرتبه در روز لازم است تكرار شود.
شرايط معافيت پاي پرانتزي
با توجه به مشكلات و محدوديت هايي كه پاهاي پرانتزي براي فرد ايجاد مي كنند، به همين دليل يكي از روش هاي رايج براي معافيت از سربازي به شمار مي رود. البته شرايط معافيت با پاي پرانتزي به درجه اين اختلال و ميزان فاصله دو قوزك پا از هم بستگي دارد. شرط اصلي براي معافيت دائم در اين شرايط اين است كه بين دو كونديل فمور يا قوزك پا 12 سانتي متر فاصله باشد. اين فاصله اگر كمتر از اين مقدار باشد، ممكن است منجر به معافيت از رزم گردد. البته لازم به ذكر است كه براي افرادي كه داراي تحصيلات بالاتر از كارداني هستند، ميزان فاصله بين دو قوزك پا بايد بيشتر از 14 سانتيمتر باشد. تست و بررسي اين موارد همگي بايد زير نظر پزشك نظام وظيفه صورت گيرد و با توجه به درجه اختلال و پرانتزي بودن زانوها شرايط معافيت تغيير خواهد كرد.
گروه تخصصي آرتوز و پروتز دكتر سليماني يكي از پيشرفته ترين مراكز براي درمان اختلالاتي مانند پاهاي پرانتزي با فيزويتراپي و جراحي و دستگاه مي باشد. اين مجموعه انواع كفش هاي طبي و زانوبندهاي مخصوص را با كيفيت و قيمت مناسب ارائه داده و مشاوره هاي لازم براي انتخاب بهترين درمان را ارائه مي دهد.
